Tüp Bebek (IVF) Tedavisi
Tüp bebek, kadın yumurta hücresi (oosit) ile erkek sperm hücresinin vücut dışında, laboratuvar ortamında döllenmesi ve oluşan embriyonun rahim içine yerleştirilmesi işlemidir. Bu yöntem, doğal yollarla gebelik elde edemeyen çiftler için etkili bir tedavi seçeneğidir.
Kimlere Tüp Bebek Uygulanır?
- Her İki Tüpün Tıkalı Olması: Fallop tüplerinin her ikisinin de tıkalı olması durumunda, sperm hücresi yumurtaya ulaşamaz ve doğal yolla döllenme gerçekleşemez.
- Sperm Sayısı, Hareketliliği veya Morfolojisinin Düşük Olması: Sperm sayısı, hareketliliği veya normal şekilli sperm oranının düşük olduğu durumlarda tüp bebek tedavisi uygulanabilir.
- Rahim İçi Aşılama ile Sonuç Alınamayan Hastalar: 3-4 defa yapılan aşılama (IUI) denemelerinin başarısız olması durumunda tüp bebek tedavisine geçilebilir.
- Sebebi Açıklanamayan Kısırlık Vakaları: Tüm incelemelere rağmen kısırlık nedeni bulunamayan çiftlerde, özellikle kadının yaşı 36 ve üzerinde ise tüp bebek tedavisi önerilebilir.
- Şiddetli Endometriozis Vakaları: Endometriozis, rahim içi dokusunun (endometrium) rahim dışında, tüplerde, yumurtalıklarda veya karın içinde yerleşmesiyle karakterize bir hastalıktır. İleri evre endometriozis vakalarında tüp bebek tedavisi gerekebilir.
Tüp Bebek / Mikroenjeksiyon Tedavisi
Tüp bebek tedavisinin süresi ve basamakları, seçilen protokole göre değişiklik gösterir. En yaygın olarak 'Uzun Protokol' uygulanır. Tedavi basamakları şunlardır:
1. Ön Siklus
- Doğum Kontrol Hapı Kullanımı: Tedaviye başlamaya karar verildiğinde, hastaya adet döneminin ilk günü doğum kontrol hapı başlanır. Bu, yumurtalıklarda kist oluşumunu engellemek ve düzenli adet görmeyi sağlamak amacıyla yapılır.
- GnRH Analogu Başlanması: Adetin 21. gününde, 'Gonadotropin Salgılatıcı Hormon' (GnRH) analoğu tedaviye eklenir. Bu ilaç, hipofiz bezinin FSH ve LH hormonlarını geçici olarak baskılar ve yumurtalıkların kontrolünü sağlar. Burun spreyi veya enjeksiyon şeklinde uygulanabilir.
- İlacın Devamı: GnRH analoğu, yumurta toplama işlemine kadar kullanılmaya devam edilir. Doğum kontrol hapı 21 gün kullanıldıktan sonra yaklaşık 10 gün içinde yeni adet dönemi başlar.
2. Yumurtalıkların Uyarılması
- İlaç Tedavisi Başlangıcı: Yeni adet döneminin 3. gününde, yumurtalıkları uyarmak için hormon içeren enjeksiyonlara başlanır.
- Amaç: Birden fazla yumurta hücresi gelişimini sağlayarak gebelik şansını artırmak.
- Takip Süresi: Yumurtalıkların uyarılma süresi kişiden kişiye değişir ve ortalama 10-12 gündür.
- Takip: Bu dönemde ultrasonografi ve hormon testleri ile yumurta gelişimi yakından izlenir.
3. Yumurta Toplanması
- Çatlatma İğnesi: Yumurta hücreleri belli bir olgunluğa ve büyüklüğe ulaştığında, hCG hormonu enjeksiyonu ile yumurtaların olgunlaşması ve çatlaması sağlanır.
- Yumurta Toplama İşlemi:
- • hCG enjeksiyonundan 34-36 saat sonra gerçekleştirilir.
- • İşlem Öncesi Hazırlık: Hasta, işlem günü sabahı aç karnına kliniğe gelir.
- • İşlem Nasıl Yapılır: Hasta sedasyon anestezisi ile uyutulur, bu nedenle işlem ağrısızdır. Vajinal ultrasonografi eşliğinde, ince bir iğne ile yumurtalıklara ulaşılır ve foliküllerdeki yumurta hücreleri aspire edilerek toplanır.
- • İşlem Süresi: Yaklaşık 20-30 dakika sürer.
- • İşlem Sonrası: Hasta birkaç saat dinlendikten sonra evine gidebilir. Hastanede yatış gerekmez.
Tedavide Kullanılan İlaçlar
Modern tıp teknolojisindeki hızlı ilerlemeler sayesinde, günümüzde birçok yeni ve etkili ilaç infertilite (kısırlık) tedavisinde kullanılmaktadır. Bu ilaçlar, yumurtalıklarda (overlerde) yeterli büyüklükte ve sayıda folikül gelişimini sağlayarak gebelik oranını artırmayı hedefler.
Klomifen
- Nedir? İnfertilite tedavisinde kullanılan ilk ilaçlardan biridir.
- Nasıl Etki Eder? FSH (Follikül Uyarıcı Hormon) salınımını artırarak yumurtalıklarda birden fazla folikül gelişimini teşvik eder.
- Kullanımı: Genellikle adetin 5. ile 9. günleri arasında tablet formunda alınır.
Human Menopozal Gonadotropinler (HMG)
- Nedir? Menopoz sonrası kadınların idrarından saflaştırılarak elde edilen, FSH ve LH (Luteinize Edici Hormon) hormonlarını birlikte içeren bir ilaçtır.
- Nasıl Etki Eder? Yumurtalıkların uyarılmasını ve birden fazla folikül elde edilmesini sağlar.
- Kullanımı: Günlük enjeksiyon şeklinde uygulanır ve sadece iğne formu mevcuttur.
Rekombinant FSH
- Nedir? Genetik mühendisliği ile laboratuvar ortamında üretilen ve %100 saf olan FSH preparatlarıdır.
- Nasıl Etki Eder? Yumurtalıkları uyararak birden fazla folikül gelişimini destekler.
- Kullanımı: Günlük enjeksiyonlar şeklinde uygulanır.
Gonadotropin Salgılatıcı Hormon Analogları (GnRH Analogları)
- Nedir? Hipotalamustan salınan GnRH hormonunun sentetik olarak elde edilmiş formlarıdır.
- Nasıl Etki Eder? Hipofiz bezinden FSH ve LH hormonlarının salınımını düzenler.
- Kullanımı: Enjeksiyon veya burun spreyi olarak uygulanabilir.
Çocuğu Olmayan Çiftlere Yaklaşım
Çocuk sahibi olma isteği, birçok çiftin hayalini süsler. Ancak bazı çiftler, düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyebilirler. Bu durum, hem fiziksel hem de duygusal açıdan zorlu bir süreç olabilir.
Erkekte Değerlendirme
Spermiogram (Semen Analizi)
- Nedir? Erkekte üreme hücrelerinin (spermlerin) sayı, hareket ve şekil özelliklerinin incelendiği bir testtir.
- Nasıl Yapılır? Mastürbasyon yoluyla alınan meni örneği laboratuvar ortamında analiz edilir.
- Amaç: Sperm kalitesi ve dölleme kapasitesi hakkında bilgi edinmek.
Kadında Değerlendirme
Jinekolojik Muayene ve Ultrasonografi
- Nedir? Kadın üreme organlarının fiziksel ve yapısal olarak incelenmesi.
- Amaç: Yumurtalıklar, rahim ve tüpler hakkında bilgi edinmek.
Hormon Testleri (Bazal Hormon Profili)
- Ne Zaman Yapılır? Adetin 3. günü.
- Hangi Hormonlar Ölçülür?
- • FSH (Folikül Uyarıcı Hormon)
- • LH (Luteinize Edici Hormon)
- • Prolaktin
- • TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon)
- • E2 (Estradiol)
Sık Sorulan Sorular
Tüp bebek tedavisinin başarı oranı nedir?
Başarı oranı yaş, infertilite nedeni ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Genç yaşta ve uygun endikasyonlarda %50'ye varan başarı oranları elde edilebilir.
Tüp bebek tedavisi ne kadar sürer?
Tedavi süresi ortalama 2-3 hafta sürer. Bu süre içinde yumurtalıklar uyarılır, yumurtalar toplanır ve embriyo transferi gerçekleştirilir.
Tüp bebek tedavisinin riskleri nelerdir?
Başlıca riskler çoğul gebelik, ovaryan hiperstimülasyon sendromu (OHSS) ve yumurta toplama işlemine bağlı komplikasyonlardır. Ancak bu riskler düzenli takip ile minimize edilebilir.